Tên huý: Hồ Nhất Nguyên
Hồ Quý Ly sinh năm 1336 tại Quỳnh Lưu (Nghệ An), sau dời ra làng Đại Lại, phủ Thanh Hoa (nay là Kim Âu, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa). Lúc nhỏ, ông làm con nuôi gia đình Lê Huấn nên mang họ Lê, lớn lên được vua Trần Nghệ Tông tin dùng, trải qua các chức khu mật viện đại sứ (1371), tiểu tư không (1379), thống chế đô hải tây (1380).
Năm 1387, được phong đồng bình chương sự và là người có thế lực lớn trong triều lúc đó. Năm 1395, sau khi Trần Nghệ Tông mất, được cử làm phụ chính thái sư, nắm quyền nhiếp chính.
Năm 1400, truất ngôi vua Trần Thiếu Đế, lập ra nhà Hồ, đổi tên nước là Đại Ngu, năm sau nhường ngôi cho con là Hồ Hán Thương để lên làm Thái Thượng hoàng nhưng vẫn nắm thực quyền.
Ông thi hành nhiều chính sách cải cách xã hội (hạn điền, hạn nô, phát hành tiền giấy, định lại chế độ thuế khóa, chấn chỉnh việc học hành thi cử...), chăm lo việc phòng thủ đất nước (tăng cường và tổ chức lại quân đội , mở xưởng rèn đúc vũ khí, đóng tàu thuyền, xây đắp hệ thống thành lũy, củng cố các nơi hiểm yếu...).
Năm 1406, tiến hành cuộc kháng chiến chống quân Minh (Trung Quốc) xâm lược, lúc đầu giành được một số thắng lợi, nhưng sau bị các tướng Minh là Trương Phụ, Mộc Thạnh đánh bại, phải lui vào giữ Thanh Hóa rồi chạy về cửa biển Kì La (Hà Tĩnh).
Tháng 6/1407, bị quân Minh bắt đưa về Kim Lăng (Nam Kinh, Trung Quốc) và mất tại đó.
