Bộ đội chuẩn bị xuất kích trong chiến dịch Đông Bắc, 1948

Chiến dịch tiến công của Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam vào phòng tuyến quân Pháp ở khu vực An Châu, Đình Lập, Tiên Yên, Hòn Gai (nay thuộc các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang, Quảng Ninh) trong kháng chiến chống Pháp.

Tháng 1/1948, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương mở rộng xác định phương châm hoạt động quân sự là thu hẹp phạm vi chiếm đóng, đánh mạnh vào hậu phương của địch, phá nguỵ quân, nguỵ quyền; phát động rộng rãi chiến tranh du kích đi đôi với đẩy mạnh vận động chiến, từ quy mô nhỏ lên quy mô lớn. Ngày 29/1/1948, Bộ Tổng chỉ huy chỉ đạo Mặt trận Đông Bắc vũ trang tuyên truyền sâu vào vùng địch tạm chiếm từ An Châu, Đông Triều, Hòn Gai, Cẩm Phả, Hải Ninh; cử thêm các đại đội độc lập luồn vào vùng địch hậu, tích cực giải quyết vấn đề dân tộc.

Chiến dịch diễn ra 2 đợt:

Đợt 1 (8/10-1/11), ngày 8/10 ta đồng loạt nổ súng, tiêu diệt trung đội đóng giữ cứ điểm Đồng Dương. Tiểu đoàn 29 được tăng cường 1 đại đội chủ công của Tiểu đoàn 18 cùng du kích địa phương tiến công cứ điểm An Châu. Kết quả, ta thu được 3 trung liên, 20 súng trường, 30 nghìn đồng Đông Dương, phá huỷ 1 đại liên, 3 trọng liên 12,7 mm. Ngày 18/10, lực lượng vũ trang địa phương liên tỉnh Quảng Yên, Hòn Gai đã đánh 40 trận, loại khỏi vòng chiến đấu gần 100 quân địch, vận động 47 quân nguỵ mang vũ khí ra hàng, thu 183 súng, phá 8 cầu và hơn 2 nghìn mét đường giao thông, giải tán trên 95% hội tề.

Đợt 2 (2/11-7/12), Pháp phản ứng quyết liệt, tổ chức tiến công khu tự do Ái Quốc, củng cố thêm cứ điểm An Châu; tăng cường sục sạo kiểm soát ở Làng Bùng, phòng thủ các khu vực Hòn Gai, Đình Lập, Tiên Yên, Khe Tù, tổ chức hành quân ngăn chặn và phá kế hoạch tiếp tế của ta. Ta không đột nhập được vào vùng tạm chiếm để gây cơ sở và khai thác hậu cần tiếp tế cho bộ đội; không thực hiện được kế hoạch phát triển chiến dịch theo hướng Hòn Gai, Tiên Yên, phải chuyển hướng sang khu vực Khe Cháy, Pắc Lang, Châu Sơn. Tuy nhiên, do chuyển hướng gấp, ta chuẩn bị chưa đầy đủ nên cả 2 lần tiến công của các tiểu đoàn 29 và 215 đều không dứt điểm được Khe Cháy; ngày 25/11, Tiểu đoàn 18 tiến công Khe Mó cũng không thành công; ngày 29/11, các tiểu đoàn 29 và 426 chuyển sang đánh viện nhỏ. Ta tiếp tục tiến công Pắc Lang, Châu Sơn và phá giao thông đường 4, nhưng kết quả không cao. Do bảo đảm hậu cần khó khăn, sức chiến đấu bộ đội giảm sút, Bộ Chỉ huy Chiến dịch Đông Bắc quyết định kết thúc chiến dịch vào ngày 7/12.

Kết quả, ta diệt được 2 cứ điểm Đồng Dương và Đồng Khuy, đánh thiệt hại nặng phân khu An Châu, bức rút 7 vị trí khác, tiêu diệt 150 địch và làm bị thương 8 địch, thu 48 súng trường, 3 trọng liên 12,7 mm, phá huỷ 2 xe thiết giáp, đốt cháy 2 kho lương thực.